17 sierpnia br. w Grabinach poświęcono i odsłonięto odnowiony pomnik upamiętniający pchor. Mariana Chmielewskiego ps. „Maria”, żołnierza dywersji dębickiej Armii Krajowej. Na uroczystość zorganizowaną przez Światowy Związek Żołnierzy AK Środowisko 5. PSK AK w Dębicy przybyli kombatanci, strzelcy oraz mieszkańcy parafii Straszęcin i gmina Czarna.

Pomnik upamiętniający pchor. Mariana Chmielewskiego został poświęcony 18 sierpnia 1996 roku. Inicjatorami upamiętnienia byli koledzy z plutonu dywersyjnego i członkowie ŚZŻAK w Dębicy.
Pomnik uległ jednak zniszczeniu, a tablica upamiętniająca bohatera, prawdopodobnie podczas prac budowlanych na stacji kolejowej, zaginęła.
Z tej racji Zarząd ŚZŻAK Środowiska 5. PSK AK w Dębicy podjął decyzję o odnowieniu pomnika i ufundowaniu nowej tablicy.
W pomoc przy renowacji włączyła się gmina Czarna.

Uroczystość odsłonięcia odnowionego obelisku odbyła się 17 sierpnia 2014 roku i rozpoczęła się mszą świętą sprawowaną przy grocie NMP w Straszęcinie. Następnie uczestnicy uroczystości przejechali pod stację kolejową w Grabinach gdzie odbyła się część oficjalna uroczystości.
Odnowiony pomnik poświęcił ks. Bogusław Czech, a odsłonięcia monumentu dokonali: por. Izabela Podhalańska i wójt gminy Józef Chudy.
Następnie głos zabrał Maciej Małozięć, wiceprezes Okręgu Tarnów i inicjator odnowienia pomnika, który przypomniał postać pchor. Mariana Chmielewskiego „Marii”.
Po uroczystości, w ośrodku kultury w Grabinach, odbyło się spotkanie integracyjne żołnierzy AK z młodzieżą i lokalnymi władzami.

17 sierpnia br. w Grabinach odbędzie się uroczystość religijno-patriotyczna połączona z odsłonięciem odnowionego obelisku oraz nowej tablicy upamiętniającej żołnierza Armii Krajowej Placówki Dębica, pchor. Mariana Chmielewskiego ps. „Maria”, który zginął w walce z niemiecką policją kolejową 19 sierpnia 1943 roku, powracając z akcji dywersyjnej z Czarnej Tarnowskiej. Organizatorami uroczystości są: Światowy Związek Żołnierzy AK – Środowisko 5 PSK AK w Dębicy, Proboszcz Parafii w Straszęcinie oraz Wójt Gminy Czarna Tarnowska.

W 1996 roku staraniem żołnierzy dywersji Armii Krajowej Obwodu Dębica oraz Światowego Związku Żołnierzy AK w Dębicy, przy stacji kolejowej w Grabinach odsłonięty został obelisk upamiętniający pchor. Mariana Chmielewskiego, żołnierza Plutonu AK Dębica, który zginął powracając z akcji dywersyjnej na tartak w Czarnej Tarnowskiej.

Przy pomniku wielokrotnie w sierpniu spotykali się mieszkańcy Grabin oraz żołnierze AK, aby wspomnieć poległego partyzanta. Niestety, przed kilkoma miesiącami z pomnika zniknęła tablica upamiętniająca bohaterskiego żołnierza.

Zarząd ŚZŻAK Środowiska 5 PSK AK w Dębicy postanowił wykonać nową tablicę oraz odnowić cały pomnik. W renowację obelisku włączył się Wójt Gminy Czarna Józef Chudy, Proboszcz Parafii w Straszęcinie ks. Bogusław Czech oraz członkowie grupy patriotyczno-narodowej – Narodowa Dębica.

Uroczystość odsłonięcia odnowionego obelisku została zaplanowana na niedzielę 17 sierpnia br., w 71. rocznicę śmierci pchor. „Marii”.

PROGRAM UROCZYSTOŚCI

17 sierpnia 2014 roku (niedziela)
godz. 16:00 Msza święta w intencji Ojczyzny w kościele parafialnym w Straszęcinie
godz. 16:45 Przejazd pod pomnik przy stacji kolejowej w Grabinach
godz. 17:00 Odsłonięcie i poświęcenie obelisku

Koncert Ewy Książek i Bernadetty Gromek-Caputy, premiera filmu dokumentalnego „My, Armii Krajowej żołnierze” oraz występ młodzieży z II Liceum Ogólnokształcącego w Dębicy uświetnił 30 maja br. obchody 25-lecia Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Dębicy. Tym samym podsumowano ćwierćwiecze działalności na ziemi dębickiej tej zasłużonej dla regionu organizacji kombatanckiej. Kulminacją obchodów było wręczenie okolicznościowych wyróżnień i podziękowań.

28 maja br. minęło 25 lat od momentu, gdy weterani Armii Krajowej z ziemi dębickiej założyli swoją organizację podległą Związkowi Żołnierzy Armii Krajowej z siedzibą władz naczelnych w Krakowie. Dębica była jednym z pierwszych oddziałów tej największej organizacji kombatanckiej w Polsce, zaś sama idea stworzenia ogólnopolskiego związku, niezależnego od ZBOWiDu, zrodziła w sierpniu 1988 roku, podczas uroczystości patriotyczno-religijnych na polanie Kałużówka k. Dębicy. Wówczas, zgodnie z wolą uczestników uroczystości z okazji 44. rocznicy akcji „Burza” i bitwy na Kałużówce, postanowiono złożyć formalny wniosek o rejestrację związku. Z licznych członków założycieli, 15 złożyło swoje podpisy na wniosku rejestracyjnym. Związek Żołnierzy AK z siedzibą Zarządu Głównego w Krakowie został zarejestrowany z dniem 5 kwietnia 1989 roku.

Kiedy informacja o rejestracji związku dotarła do Dębicy, na 28 maja 1989 roku wyznaczono datę zebrania założycielskiego Oddziału Dębica ZŻAK. Podczas zebrania wybrano pierwszy zarząd oddziału, zaś prezesem Związku został Władysław Strumski. W marcu 1990 roku w Warszawie doszło do połączenia tzw. „krakowskiego” Związku Żołnierzy AK z „warszawskim” Stowarzyszeniem Żołnierzy AK. Scalona organizacja przyjęła nazwę Światowy Związek Żołnierzy AK. W skład pierwszego zarządu tej organizacji weszli związani z Dębicą: Marian Więcek (z chwilą śmierci Władysław Strumskiego – prezes Oddziału Dębica), Kazimierz Kemmer (z Krakowa) oraz Zbigniew Lazarowicz (z Wrocławia).

Na rozpoczęcie Gali Jubileuszowej z okazji 25-lecia organizacji wystąpiła Ewa Książek, która w fortepianowym wykonaniu, zaprezentowała „Warszawiankę”. Zebranych gości powitał Maciej Małozięć, wiceprezes Okręgu Tarnów ŚZŻAK, który wygłosił także okolicznościowe przemówienie dotyczące genezy powstania i działalności Światowego Związku Żołnierzy AK na ziemi dębickiej.

Z występem „Ognia – Deser” wystąpiła młodzież z II Liceum Ogólnokształcącego w Dębicy pod opieką Agnieszki Czapli. Młodzież przygotowała montaż słowno-muzyczny przygotowany w 2004 roku przez 13. DHW „Kałużacy” na uroczystość przekazania sztandaru bojowego dla Muzeum AK w Krakowie. Autorem ówczesnego scenariusza był drużynowy „Kałużaków” – Tomasz Czapla.

Brawami został także przyjęty film dokumentalny zatytułowany „My, Armii Krajowej żołnierze. 25-lat Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Dębicy” wyprodukowany przez telewizję internetową Debica.tv. Film jest opowieścią weteranów Armii Krajowej o służbie w konspiracji oraz działalności dębickiego Światowego Związku Żołnierzy AK. Na zakończenie bohaterowie filmu zwracają się z prośbą do współczesnych o realizację misji przekazywania etosu o AK i Polskim Państwie Podziemnym. W filmie występują m.n. Izabela Podhalańska, Kazimierz Kemmer i Zbigniew Lazarowicz. Film będzie udostępniony na portalu Debica.tv z okazji święta 5. pułku strzelców konnych 9 czerwca br.

Centralnym punktem uroczystości było wręczenie okolicznościowych medali 25-lecia ŚZŻAK w Dębicy członkom Związku oraz osobom prywatnym, związkom i stowarzyszeniom, szczególnie zasłużonym dla działalności dębickiego środowiska ŚZŻAK.

Uchwałą z 10 maja br. medalami wyróżnieni zostali (członkowie zwyczajni związku – kombatanci; członkowie zwyczajni bez uprawnień kombatanckich; członkowie nadzwyczajni (wdowy/wdowcy); członkowie nadzwyczajni (sympatycy związku): Izabela Podhalańska, Edmund Książek, Bronisław Ćwik, Bronisław Duman, Franciszek Dziadowiec, Stanisław Garstka, Tadeusz Garstka, Krystyna Gawlik, Maria Gąsior, Maria Grzebyk, Jerzy Krupa, Leokadia Kumor, Tadeusz Mikołajek, Stefan Pawlus, Wiesława Pawlus, Marta Rozmysławska, Henryka Sadowska, Bronisława Skóra, Ewa Strzyż, Stanisława Szendera, Zenobia Śniegowska (pośmiertnie), Janina Święch, Stanisława Zarytkiewicz, Stanisław Zieliński, Tomasz Czapla, Stanisława Książek, Maciej Małozięć, Stanisław Nylec, Elżbieta Szczerba, Anna Podhalańska, Zofia Gawlik, Stanisława Więcek, Jacek Dymitrowski, Jan Persak, Andrzej Lis, Artur Lis.

Medale przyznano także duszpasterzom zaangażowanym w popularyzację historii AK; zaprzyjaźnionym weteranom AK; sympatykom i przyjaciołom związku; rodzinom, organizacjom i związkom współpracującym z ŚZŻAK w Dębicy.

Medalem wyróżnieni zostali: ksiądz Stanisław Fiołek, ksiądz Czesław Frączak, ksiądz Ryszard Piasecki, Zdzisław Baszak, Kazimierz Kemmer, Jerzy Krusenstern, Zbigniew Lazarowicz, Jan Wojnarski, Władysław Bielawa, Stefan Bieszczad, Izabela Ceglarz, Zbigniew Drzymała, Ewa Gołębiowska, Wojciech Iwasieczko, Włodzimierz Jaźwiński, Elżbieta Kęsik, Andrzej Kwiatek, Kazimierz Moskal, Ryszard Pajura, Wacław Pankiewicz, Barbara Pelczar-Białek, Monika Rojek-Kałek, Stanisław Rokosz, Stanisław Świerk, Mariusz Trojan, Jan Warzecha, Paweł Wolicki, Jarosław Zybura, Ryszard Żądło, Rodzina Strumskich, Związek Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Hufiec ZHP Dębica, Związek Strzelecki Strzelec Pluton Dębica, Koło Terenowe Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Dębicy.

Burmistrz Dębicy Paweł Wolicki oraz prezes ŚZŻAK w Dębicy Izabela Podhalańska wręczyli także specjalne podziękowania z organizację uroczystości dla Ewy Książek, Bernadetty Gromek-Caputy, Barbary Barnaś, Agnieszki Czapli oraz II Liceum Ogólnokształcącego w Dębicy.

Specjalne podziękowania od związku, za popularyzację historii i etosu Armii Krajowej oraz współpracę z organizacjami kombatanckimi odebrali: Grupa Dębiccy Patrioci, Grupa Narodowa Dębica oraz Forum Młodych PiS Powiatu Dębickiego.

Po ceremonii wręczenia wyróżnień i podziękowań głos zabrali: płk Zdzisław Baszak – Prezes Honorowy Zarządu Okręgu Tarnów ŚZŻAK; mjr Jerzy Krusenstern – Prezes Fundacji Muzeum AK w Krakowie oraz Burmistrz Dębicy Paweł Wolicki.

Na zakończenie z utworami muzyki klasycznej oraz pieśniami patriotycznymi wystąpiły: Ewa Książek (fortepian) oraz Bernadetta Gromek-Caputa (flet poprzeczny).

Organizatorami uroczystości byli: Światowy Związek Żołnierzy AK – Okręg Tarnów; Miasto Dębica oraz Stowarzyszenie Przyjaciół MG 1 „Jedynka” w Dębicy.

Światowy Związek Żołnierzy AK w Dębicy należy do najbardziej zasłużonych organizacji pozarządowych na ziemi dębickiej. Z inicjatywy weteranów AK zrealizowano dziesiątki przedsięwzięć, uroczystości i upamiętnień. Warto przypomnieć niektóre z nich.
Pomniki wybudowane z funduszy lub z inicjatywy związku: pomnik w Grabinach poświęcony poległemu w walce z Niemcami Marianowi Chmielewskiemu; pomnik koło Firmy Oponiarskiej w Dębicy poświęcony Kazimierzowi Głaszczce, pomnik k. cegielni w Dębicy upamiętniający 54 zakładników straconych 2 lutego 1944 roku; pomnik – kwatera Polskiego Państwa Podziemnego oraz; symboliczny grób mjra Adama Lazarowicza na cmentarzu wojskowym w Dębicy; pomnik 5. pułku strzelców konnych w dawnych koszarach pułku w Dębicy; kapliczka Armii Krajowej na dróżkach różańcowych w Zawadzie; pomnik na rynku w Dębicy upamiętniający trzech żołnierzy NSZ straconych podczas jednej z ostatnich publicznych egzekucji w Polsce.
Kilkanaście tablic memoratywnych: w kościele pw. św. Jadwigi w Dębicy; na budynku MG nr 1; w ZSZ nr 1; w dawnej Społecznej Szkole Zawodowej w Dębicy; na rynku w Dębicy; w SP nr 2; w I LO w Dębicy (dwie tablice); w Straszęcinie, w Górze Motycznej; w Zawadzie; w Gumniskach (w kościele, a także dwie tablice na budynku szkoły) oraz wiele innych.

Związek ufundował kilka sztandarów dla szkół oraz dla Komendy Policji w Dębicy. Staraniem Zarządu ŚZŻAK w Dębicy nadano lub zmieniono nazwy ulic i rond w Dębicy. M.in.: Armii Krajowej, Antoniego Cwena, Grota Roweckiego, Adama Lazarowicza, Ludwika Marszałka, Władysława Strumskiego, Artura Towarnieckiego, Romana Banka, Gen. Władysława Andersa, Kazimierza Głaszczki, Jabłonowskich, Józefa Lutaka, Władysława Sikorskiego, Szarysz Szeregów, Komandosów, Partyzantów, Rondo im. 5. Pułku Strzelców Konnych. Na wniosek Koła Terenowego ŚZŻAK nadano także nazwy dla rond: Rodziny Koehlich i ppor. Leona Kloca.

Z inicjatywy weteranów AK wydano także kilka publikacji książkowych (m.in. „Gdzie Karpat progi” Antoniego Stańko) oraz gazetki, broszury, publikacje wspomnieniowe członków.

Związek zorganizował kilkadziesiąt różnego rodzaju uroczystości patriotycznych, rocznicowych i religijnych. Najważniejsze z nich to: obchody rocznicy akcji „Burza” i bitwy na Kałużówce; uroczystości 2 lutego w rocznicę mordu na 54 Polakach k. cegielni (od 2004 roku organizatorem jest Koło Terenowe ŚZŻAK); przemianowania ZWZ w AK; obchody święta pułkowego 9 czerwca; obchody Święta Wojska Polskiego (z 3. pułkiem saperów); obchody Święta Weterana (od kilku lat organizowane przez ZKRPiBWP); obchody agresji ZSRR na Polskę (od kilku lat organizowane przez Związek Sybiraków w Dębicy); obchody Dnia Polskiego Państwa Podziemnego; uroczystość „zaduszna” w intencji poległych i zmarłych żołnierzy 5. psk i 5. psk AK oraz obchody Narodowego Dnia Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”.
Do wymienionych powyżej licznych przedsięwzięć należy doliczyć różnego rodzaju upamiętnienia zrealizowane przez weteranów AK przed powołaniem ŚZŻAK. Będą to m.in.: pomniki: na Kałużówce; w Gołęczynie; w Gumniskach oraz na cmentarzu parafialnym w Dębicy.
Foto: Beata Kwiatek – debica.tv.