W listopadowym numerze „Biuletynu Informacyjnego”, miesięcznika wydawanego przez Fundację Polskiego Państwa Podziemnego, we współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej i Urzędem do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, ukazał się artykuł pt. „Sztandar bojowy Inspektoratu AK Rzeszów”. W temacie przewodnim numeru, opisano burzliwe dzieje wyjątkowego znaku Polski Walczącej – sztandaru rzeszowskiej Armii Krajowej.

Wykonany na polecenie Łukasza Cieplińskiego, trafił w 1944 roku do Gumnisk, na ręce komendanta najlepszego obwodu w inspektoracie. W „Deserze” (kryptonim Obwodu Dębica), sztandar miał pozostać tak długo, aż inny obwód nie odbierze mu palmy pierwszeństwa.

Wywieziony z Gumnisk do Gołęczyny, następnie do Zagorzyc, brał udział w akcji „Burza”. Szczęśliwie ocalał wyniesiony z płonących zabudowań. Następnie  ukrywany w kościelnej wierzy, potem poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego… W latach 80. znów powrócił do Dębicy, gdzie godnie uczestniczył w uroczystościach patriotycznych prezentowany przez poczet sztandarowy weteranów 5. Pułku Strzelców Konnych AK.

Obecnie sztandar jest eksponowany na wystawie stałej w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie.

Historię powstania sztandaru, jego opis oraz losy jego twórców i ludzi z nim związanych, można przeczytać w artykule Macieja Małozięcia na stronie 41 listopadowego numeru „Biuletynu Informacyjnego”.

Była sobota, 27 listopada 1948 roku. Wrocławskie więzienie przy ulicy Kleczkowskiej 37. Godzina 17:30. Po odczytaniu skróconej treści wyroku, prokurator zarządził wykonanie orzeczonej kary śmierci. Wyrok został wykonany przez rozstrzelanie pod murem. W wyniku salwy karabinowej oddanej przez pluton egzekucyjny 11. pułku KBW śmierć ponieśli:

1. mjr Ludwik Marszałek „Wilk”, „Zbroja”, oficer służby stałej WP, komendant Obwodu AK Dębica, działacz NIE-DSZ-WiN z Rzeszowszczyzny, ostatni kierownik Okręgu Wrocław WiN, lat 36, ojciec dwójki dzieci;
2. Władysław Cisek „Rom”, żołnierz Bazy AK na Węgrzech, student i asystent Politechniki Wrocławskiej, kierownik Wydziału Informacji i Propagandy WiN, lat 27, ojciec jednego dziecka;
3. ppor. Stanisław Dydo „Steinert”, „Franek”, „Paweł”, żołnierz grupy dywersyjnej AK z Ropczyc na Rzeszowszczyźnie, student Uniwersytetu Jagiellońskiego, Wrocławskiego, Poznańskiego, kierownik łączności zewnętrznej Obszaru Południowego WiN, kierownik Wydziału Organizacyjnego Okręgu Wrocław, lat 26, kawaler;
4. por. Jan Klamut „Górski”, „Przystań”, oficer AK z Góry Ropczyckiej i Sędziszowa Małopolskiego na Rzeszowszczyźnie, porucznik LWP, komendant Przysposobienia Wojskowego i Wychowania Fizycznego w Kłodzku, informator WiN z 27. pp, lat 35, żonaty.

Plutonem egzekucyjnym dowodził por. Ryszard Kurka. Zgon rozstrzelanych stwierdził lekarz więzienny dr Franciszek Brużewicz. W egzekucji w roli świadków wzięli udział: Stanisław Adamski (naczelnik więzienia), Roman Szachtej (w 1944 r. oficer śledczy WUBP w Rzeszowie, szef MUBP w Krakowie), kpt. Henryk Kubler (prokurator wojskowy), ks. mjr Józef Węgrzyn (kapelan).

W rzeczach Ciska odebranych z więzienia rodzina znalazła krzyżyk z figurką Chrystusia i różaniec. Były to przedmioty wykonane z więziennego chleba.

Także różaniec i serce z chleba, wykonane przez Ludwika Marszałka, trafiły do jego rodziny.

Ciała rozstrzelanych działaczy WiN złożono w pomieszczeniu więziennym gdzie leżały do poniedziałku. 29 listopada 1948 roku, ciała przetransportowano na Cmentarz Osobowicki i pogrzebano w tajemnicy przed rodziną. Ciała zostały pochowane na polu 83b obok siebie. W grobie nr 7 Stanisław Dydo, w grobie nr 8 Ludwik Marszałek, w grobie nr 9 Jan Klamut, w grobie nr 10 Władysław Cisek.

W 1977 r. szczątki mjr Ludwika Marszałka zostały ekshumowane i pochowane koło żony Weroniki na cmentarzu w Jeleniej Górze.

17 października 2016 roku, w Centrum Konferencyjnym Ministerstwa Obrony Narodowej, odbył się XVI Zjazd Delegatów ŚZŻAK – Nadzwyczajny. Obrady rozpoczęły się od wręczenia Medalu Pamiątkowego „Za Zasługi ŚZŻAK” Filipowi Chajzerowi – dziennikarzowi, który zorganizował wspólnie z Muzeum Powstania Warszawskiego internetową zbiórkę pieniędzy dla Powstańców Warszawskich. Akcja trwała od 23 sierpnia do 1 września i w sumie na konto ŚZŻAK wpłynęło ok. 300 000 zł. Pieniądze te zostały podzielone na pół i wspólnie ze Związkiem Powstańców Warszawskich przekazywane są na zapomogi.

Zgodnie ze Statutem uprawnionych do wzięcia udziału w Zjeździe było 130 członków Związku tj. delegatów z poszczególnych Okręgów oraz członków władz centralnych. Ze względu na stan zdrowia na Zjazd przybyły 82 osoby co oznaczało, że Zjazd posiadał zdolność do podejmowania prawnie skutecznych uchwał.

Celem zwołania Nadzwyczajnego Zjazdu było uzupełnianie składu Prezydium ZG i Głównej Komisji Rewizyjnej oraz uchwalenia regulaminów o charakterze ogólnozwiązkowym. Zjazd podjął również uchwałę o powiększeniu składu Głównego Sądu Koleżeńskiego.

W wyniku podjętych uchwał oraz przeprowadzeniu tajnych wyborów:

– na członka Prezydium zostali powołani Jerzy Majkowski, Hanna Stadnik. Zastępcami członka Prezydium zostali: Wojciech Parzyński, Jerzy Kruppe, Jacek Karczewski, Tadeusz Trela.

– na członka Głównej Komisji Rewizyjnej powołani zostali Waldemar Pernach, Tadeusz Stański oraz Łucjan Sokołowski. Zastępcami członka Głównej Komisji Rewizyjnej zostali wybrani: Krystian Pielacha, Edward Kwiatkowski, Franciszek Żerański, Filip Kowalczyk.

– na członków Głównego Sądu Koleżeńskiego powołani zostali: Włodzimierz Pajdowski, Józef Małek, Tomasz Książek. Zastępcami członka Głównego Sądu Koleżeńskiego zostali wybrani: Jan Rusak, Lesław Welker, Krystyna Kulpa, Leopold Gomułkiewicz.

Podczas Zjazdu przyjęto również szereg uchwał i wniosków związanych z dalszą pracą organizacji.

Okręg ŚZŻAK Tarnów reprezentowali uprawnienie delegaci: Ryszard Żądło oraz Maciej Małozięć, którzy aktywnie włączyli się w działalność w komisjach zjazdowych. Ryszard Żądło, po raz kolejny, został wybrany przewodniczącym zjazdu, a Macieja Małozięcia wybrano do Komisji Uchwał i Wniosków.

Dzięki Prezydium Zjazdu, obrady rzebiegały sprawnie w rzeczowej atmosferze, nacechowanej troską o pozycję społeczną odchodzącego pokolenia weteranów Armii Krajowej.

/źródło: www.armiakrajowa.org.pl; fot.: A.M. Nowacka-Brysiak/